Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

Η ανάγκη της ανθρωπιστικής παιδείας για τη διάπλαση καλλιεργημένων και σωστά σκεπτόμενων ατόμων αποτελεί επιταγή της σύγχρονης κοινωνίας, αναγνωρισμένη σε παγκόσμιο επίπεδο.  Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός σε όλες του τις εκφάνσεις, όπως  αποτυπώνεται στα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για τη διαμόρφωση του «καθολικού ανθρώπου». Ανθρωπιστικά ιδεώδη, κριτική σκέψη, επίγνωση της θέσης του ατόμου στην κοινωνία, συναίσθηση της ευθύνης του απέναντι στο σύνολο, αυτογνωσία, δικαιώματα και υποχρεώσεις, ο  πολιτισμός, η παράδοση, η  γλώσσα και η ταυτότητά  μας ως λαού «παρελαύνουν» μέσα από τα έργα των αρχαίων συγγραφέων.

Η διδασκαλία, λοιπόν, αυτών των έργων -από το πρωτότυπο ή από μετάφραση- με την αναγκαία προέκταση και εμβάθυνση προσφέρει απλόχερα στους μαθητές στοιχεία ουσιώδη για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τους.
Αισιοδοξούμε ότι η συστηματική προσπάθεια που καταβάλλεται στο Σχολείο μας στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών συμβάλλει στη διαμόρφωση καλλιεργημένων και ανθρωπιστικά σκεπτόμενων ατόμων, τα οποία με τη δράση τους ως ακαδημαϊκών πολιτών επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο τρόπο τη σημασία των παραπάνω μαθημάτων και δικαιώνουν τις προσπάθειές μας.

Η διδασκαλία του μαθήματος εστιάζεται σε δύο τομείς:

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Οι μαθητές, μέσω του σχολικού εγχειριδίου, έρχονται σε επαφή με πρωτότυπα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (αρχαία, βυζαντινά και λόγια), τα οποία συχνά είναι διασκευασμένα και προσαρμοσμένα στο βαθμό πρόσληψης και την ικανότητα αντίληψης των μαθητών της τάξης.

Κάθε ενότητα διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη ως εξής: Α’ ένα σύντομο απόσπασμα από αρχαιοελληνικό κείμενο, Β’ λεξιλογικός πίνακας, Γ’ γραμματικά-συντακτικά φαινόμενα και Δ’ παράλληλο κείμενο. Ο διδάσκων επεξεργάζεται το καθένα από τα μέρη αυτή με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτευχθούν οι εξής στόχοι:
Να εξοικειωθούν οι μαθητές σταδιακά με το γλωσσικό κώδικα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, πρωτίστως σε επίπεδο κατανόησης του κειμένου, χωρίς να επιδιώκεται η βαθύτερη ερμηνεία του, τουλάχιστον στην Α’ τάξη του Γυμνασίου. Σταδιακά, όμως, από τη Β’ Γυμνασίου επιδιώκεται η αμεσότερη επαφή με τη δομή του αρχαιοελληνικού λόγου και η κατά το δυνατόν ακριβέστερη μετάφραση.
Να γνωρίσουν το γλωσσικό σύστημα της αρχαίας ελληνικής σε επίπεδο γραμματικής και σύνταξης: τα απλούστερα δομικά στοιχεία του στην Α’ τάξη, τα πιο σύνθετα στις επόμενες τάξεις.
Να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο που εξελίχθηκε η γλώσσα μας (πώς από λέξεις της αρχαίας ελληνικής προέκυψαν, με τη μέθοδο της παραγωγής ή της σύνθεσης, λέξεις της νεοελληνικής) και να διευρύνουν το γλωσσικό τους κώδικα.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Η ύλη καθορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας και προβλέπει είτε την εξ ολοκλήρου είτε την αποσπασματική διδασκαλία των ενοτήτων που περιλαμβάνονται στο σχολικό εγχειρίδιο.  Παράλληλα με αυτό οι μαθητές του Γυμνασίου χρησιμοποιούν το αντίστοιχο για κάθε τάξη έντυπο «Ασκήσεις Εμπέδωσης της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας», το οποίο επιμελήθηκαν οι φιλόλογοι του Σχολείου μας. Τα έντυπα αυτά εμπλουτίζουν και συμπληρώνουν την ύλη του βιβλίου, εξασφαλίζοντας την πληρότητα στη διδασκαλία και τη διευκόλυνση του διδακτικού έργου αλλά και την ομοιογένεια και την ποικιλία των ασκήσεων.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΟΝΙΟ ΣΧΟΛΗ
Η προσέγγιση των κειμένων γίνεται με την κειμενοκεντρική μέθοδο διδασκαλίας. Προκειμένου να υποβοηθηθεί ο μαθητής στην κατανόηση του κειμένου, ο διδάσκων ανατρέχει στο εισαγωγικό σημείωμα, καθώς και στις λεξιλογικές διευκρινίσεις που ακολουθούν το κείμενο. Επιπλέον, επικουρικά λειτουργεί η διδασκαλία των γραμματικών-συντακτικών φαινομένων της κάθε ενότητας, καθώς και οι γραμματικοί πίνακες που υπάρχουν στο τέλος του βιβλίου.

Όσον αφορά στη γλωσσική διδασκαλία, ο διαρκής συσχετισμός του παλιού με το νέο συντελεί στη συνειδητοποίηση κοινών στοιχείων με τη νέα ελληνική.  

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση είναι μία συνεχής διαδικασία, η οποία λειτουργεί:
στο επίπεδο της κατανόησης/μετάφρασης του κειμένου
στο επίπεδο εμπέδωσης των γραμματικο-συντακτικών φαινομένων
στο επίπεδο αφομοίωσης και σωστής χρήσης του λεξιλογίου.

Με την καθημερινή άσκηση -προφορική ή γραπτή- και τις εργασίες που δίνονται για το σπίτι ο διδάσκων έχει την ευχέρεια να αξιολογήσει το βαθμό κατανόησης και εμπέδωσης των διδαχθέντων σε όλα τα παραπάνω επίπεδα.

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τα αρχαιοελληνικά έργα μέσα από τη νεοελληνική απόδοσή τους –και όχι με το πρωτότυπο κείμενο-  και μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς φροντίδα μας είναι να έχουν επιτευχθεί οι εξής στόχοι:

1. Να απολαύσουν τα κείμενα αυτά, τα οποία βασίζονται σε ένα μύθο που ο δημιουργός τους μεταπλάθει με τον κατάλληλο τρόπο και προσφέρονται για ανάλυση και σχολιασμό από τους μαθητές του Γυμνασίου.

2. Να αντιληφθούν ποιος είναι ο παράγων που θέτει σε  κίνηση τα γεγονότα: ο άνθρωπος και η βούλησή του ή οι θεοί και οι αποφάσεις τους, σε συνάρτηση με την εποχή που γράφτηκε το κάθε έργο.

3. Να ανακαλύψουν τις ιδέες, τις αρχές και τα μηνύματα που περνούν τα αρχαιοελληνικά έργα και να ωφεληθούν από αυτά.

4. Να εντοπίσουν αφηγηματικές τεχνικές και εκφραστικούς τρόπους καθώς και το σκοπό που κάθε φορά εξυπηρετούν.

5. Να ανακαλύψουν σταδιακά ένα ολόκληρο κόσμο, ο οποίος αποτυπώνεται στα έργα που διδάσκονται. Ο τρόπος ζωής, η δομή και οργάνωση της κοινωνίας, το σύστημα αξιών, οι σχέσεις των ανθρώπων με τους θεούς και οι παρεμβάσεις τους στη ζωή των θνητών αποτελούν τις συνιστώσες που, ανάλογα με την εποχή, συνθέτουν ένα διαφορετικό κόσμο.

6. Να επισημάνουν στοιχεία τα οποία επιβιώνουν στη νεοελληνική γραμματεία και έτσι να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν της λογοτεχνικής μας παραγωγής.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Στην Α’ τάξη του Γυμνασίου διδάσκονται, στο πλαίσιο της επικής ποίησης, η «Οδύσσεια» και  αποσπάσματα από το έργο του Ηροδότου «Ιστορίαι».
Στη Β’ τάξη του Γυμνασίου διδάσκονται η «Ιλιάδα» του Ομήρου και το ανθολόγιο «Αρχαία Ελλάδα-Ο τόπος και οι άνθρωποι».
Στην Γ’ τάξη του Γυμνασίου διδάσκονται, στο πλαίσιο της γνωριμίας των μαθητών με τη δραματική ποίηση, η τραγωδία «Ελένη» του Ευριπίδη και η κωμωδία «Όρνιθες» του Αριστοφάνη.

Η διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο Σχολείο μας ακολουθεί τον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης, όπως αυτός καθορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας.
Σύμφωνα με αυτόν τον προγραμματισμό οι μαθητές των τριών τάξεων, μετά από μία σύντομη εισαγωγή στην επική ποίηση, στην πεζογραφία και τη δραματική ποίηση, αντίστοιχα, μελετούν τα κείμενα –άλλα από αυτά αναλυτικά, άλλα αποσπασματικά και άλλα περιληπτικά.
Συχνά κάθε διδακτική ενότητα συνοδεύεται από εισαγωγικό σημείωμα, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς αλλά όχι στοιχείο προς απομνημόνευση και εξέταση.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΟΝΙΟ ΣΧΟΛΗ
Η μέθοδος διδασκαλίας, σύμφωνα με τα σύγχρονα παιδαγωγικά πρότυπα, στηρίζεται στο μαθητή και στην επικοινωνία του με το κείμενο.
Επιδιώκεται η ενεργητική συμμετοχή των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία, η διδασκαλία μέσω του διαλόγου και της συζήτησης.
Η πορεία της διδασκαλίας έχει ως αφετηρία το γενικό –το σύνολο- και καταλήγει στα επιμέρους– στα στοιχεία που δομούν το σύνολο.  Όλα αυτά εντάσσονται στο γενικότερο κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλαίσιο, με το οποίο αλληλεπιδρούν και συνιστούν μία ολότητα.  

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση των μαθητών αποτελεί μία συνεχή παιδευτική διαδικασία, η οποία παρακολουθεί την πρόοδο του μαθητή καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, και φυσικά δεν είναι ανεξάρτητη από το διδακτικό έργο.
     
Παράλληλα συντελεί και στη βελτίωση της διδασκαλίας, αφού βοηθά το διδάσκοντα να καταλάβει το επίπεδο επάρκειας του μαθητή, άρα και τα αποτελέσματα της διδακτικής προσέγγισης.
Οι τρόποι αξιολόγησης ποικίλλουν και συνήθως ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Διαθεματικές εργασίες, ολιγόλεπτες δοκιμασίες, διαγωνίσματα τριμήνου, καθημερινός έλεγχος της εργασίας των μαθητών διευκολύνουν το διδάσκοντα, αλλά ταυτόχρονα εθίζουν το μαθητή στον κριτικό τρόπο σκέψης και καλλιεργούν το ερευνητικό του πνεύμα.