Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία

Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στο Γενικό Λύκειο αποτελεί οργανική συνέχεια του αντίστοιχου μαθήματος στο Γυμνάσιο. Κυρίαρχο αντικείμενο μελέτης παραμένει η ελληνική γλώσσα με τη διττή της υπόσταση: ως κώδικας επικοινωνίας και ως φορέας αντιλήψεων, ιδεών και πολιτισμού.

Η διάκριση του μαθήματος σε δύο κλάδους, της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και της Νεοελληνικής Γλώσσας, εξακολουθεί να υφίσταται.

Η περιπλάνηση στο χώρο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, πέρα από την αισθητική απόλαυση που προσφέρει, φέρνει το νέο άνθρωπο σε επαφή με τα μεγάλα πνευματικά κεφάλαια του νεοελληνικού πολιτισμού. Η γλωσσική παιδεία έρχεται να ολοκληρώσει και να εδραιώσει τη σχέση του με την εθνική του κοινότητα και ταυτόχρονα να του ανοίξει ένα παράθυρο στον κόσμο.
Τελικά, η μελέτη της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας οδηγεί σε μία καλύτερη γνώση της ίδιας της ύπαρξης του ανθρώπου, της οποίας ο Λόγος αποτελεί μία από τις κυριότερες εκφάνσεις.


Νεοελληνική Γλώσσα

Στην Ιόνιο Σχολή η διδασκαλία του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Γενικό Λύκειο, προάγοντας την ενότητα του λόγου και της γλώσσας ως οργάνου σκέψης, αξιοποιεί τα αποτελέσματα της τριετούς διδασκαλίας του αντίστοιχου μαθήματος στο Γυμνάσιο. Στο πλαίσιο του Γενικού Λυκείου οι διδακτικοί στόχοι εξειδικεύονται και διευρύνονται, αγκαλιάζοντας πολλαπλές εκφάνσεις του βασικού οργάνου της γλωσσικής μας κοινότητας.  Με άξονα πάντα τη διανοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών, επιδιώκεται η γλωσσική τους κατάρτιση, προκειμένου στο τέλος της πορείας τους στο Λύκειο να μπορούν να προσανατολιστούν στο σύγχρονο κόσμο και να παραγάγουν τον προσωπικό τους λόγο με κριτική και υπεύθυνη στάση.

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Η προσφορά των απαραίτητων γνώσεων της λειτουργίας του γλωσσικού μας συστήματος αποσκοπεί στην ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων, προκειμένου οι μαθητές:
1. Να διατυπώνουν με ακρίβεια, σαφήνεια, πληρότητα και ορθότητα το περιεχόμενο της σκέψης τους στο γραπτό και προφορικό λόγο.
2. Να διευρύνουν τον προβληματισμό τους επί ποικίλων θεμάτων που άπτονται τόσο της εσωτερικής ζωής του ανθρώπου (διανοητικής και συναισθηματικής) όσο και των σχέσεών του με το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.
3. Να διακρίνουν τις γλωσσικές ποικιλίες και τα διάφορα επίπεδα λόγου στις ποικίλες επικοινωνιακές περιστάσεις.
4. Να επισημαίνουν τους τρόπους ανάπτυξης μίας παραγράφου και τη δομή αυτής.
5. Να εντοπίζουν τη συνοχή και τη συνεκτικότητα του λόγου και να εξοικειωθούν με τους τρόπους, μέσω των οποίων επιτυγχάνονται.
6. Να ασκηθούν στις τεχνικές πύκνωσης του λόγου.
7. Να κατανοούν και να επεξεργάζονται -γλωσσικά και νοηματικά- κείμενα από διάφορα επίπεδα γραπτού λόγου.
8. Να εντοπίζουν τους τρόπους και τα μέσα πειθούς στα διάφορα είδη του λόγου  (πολιτικό, επιστημονικό και δικανικό).
9. Να διακρίνουν
α. τα είδη του δοκιμίου (στοχαστικό-αποδεικτικό) και
β. τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα στο δοκίμιο και τα άλλα συγγενή είδη λόγου, όπως το άρθρο και η επιφυλλίδα.
10. Να ερμηνεύουν τη χρήση και τη λειτουργία των διαφόρων μορφο-συντακτικών φαινομένων.
 
ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΟΝΙΟ ΣΧΟΛΗ
Η διδασκαλία του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας, δεδομένων των πολλαπλών στόχων που καλείται να υπηρετήσει, κινείται σε πολλά επίπεδα:
1. Συνεχής και συστηματική άσκηση των μαθητών στη σύνταξη παραγράφων και ολοκληρωμένων κειμένων, ενταγμένων σε επικοινωνιακό πλαίσιο (άρθρο, εισήγηση-ομιλία, επιστολή, δοκίμιο).
2. Δημιουργία και σχολιασμός πολυτροπικών κειμένων (εικόνων, διαφημίσεων, γελοιογραφιών κ.ά.).
3. Επιλεκτική επεξεργασία των κειμένων που περιλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια καθώς και άλλων επιλογής του διδάσκοντα.
4. Λεξιλογικές ασκήσεις (παραγωγή λέξεων, ετυμολογία, σύνθεση, συνώνυμα-αντίθετα, ορθογραφία, στίξη).
5. Υποδειγματική ανάλυση θεμάτων που στηρίζεται στην προσφορά ερεθισμάτων, προκειμένου οι μαθητές να εξοικειωθούν με την τέχνη του επιχειρήματος και να αποκτήσουν ένα επαρκές εννοιολογικό «οπλοστάσιο».

Βασικό μεθοδολογικό άξονα της διδασκαλίας του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Γενικό Λύκειο αποτελεί η βαθιά πεποίθηση ότι η γλωσσική κατάρτιση είναι άμεσα συνυφασμένη με το διανοητικό πλούτο του ανθρώπου. Η διδακτική πράξη υπηρετεί αρτιότερα τους προκαθορισμένους στόχους, εφόσον επιδιώκει τη νοητική ενεργοποίηση του μαθητή, την ανταπόκρισή του μέσω των προσωπικών του παρεμβάσεων και της ενεργού συμμετοχής κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος.

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Στο Γενικό Λύκειο της Ιονίου Σχολής αξιοποιούνται διδακτικά τα εγχειρίδια του Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων:
α. «Έκθεση-Έκφραση» για κάθε τάξη του Λυκείου
β. «Θεματικοί Κύκλοι» (Α', Β' και Γ' Λυκείου): περιλαμβάνει κείμενα κατανεμημένα σε τρεις κύκλους με βάση τις θεματικές ενότητες που πρέπει να αναλυθούν σε κάθε τάξη.
γ. «Γλωσσικές Ασκήσεις» για το Λύκειο (Α', Β' και Γ' Λυκείου): περιλαμβάνει γλωσσικές ασκήσεις καθώς και ασκήσεις που αφορούν στον τρόπο οργάνωσης και σύνταξης των παραγράφων και αξιοποιείται σε όλες τις τάξεις του Λυκείου.

Επιπλέον, στην Ιόνιο Σχολή γίνεται ευρεία χρήση πρόσθετου διδακτικού υλικού, το οποίο έχουν επιμεληθεί οι φιλόλογοι καθηγητές του σχολείου. Πρόκειται για το «Εγχειρίδιο γλωσσικής διδασκαλίας» με πρόσθετες γλωσσικές ασκήσεις, σχεδιαγράμματα και επεξεργασμένα θέματα, με βάση τους θεματικούς άξονες στους οποίους καλείται να ασκηθεί ο μαθητής, και ασκήσεις επί της οργάνωσης του λόγου.
 
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας αποτελεί ίσως τον πιο ευαίσθητο τομέα του μαθήματος, καθώς στη διαδικασία αυτή αφενός εμφιλοχωρεί ο υποκειμενικός παράγοντας και αφετέρου αποτιμάται κάθε φορά η προσωπική παραγωγή σκέψης και λόγου του μαθητή. Με βάση τα προαναφερθέντα, επιβάλλεται ο σεβασμός στην προσπάθεια του υποκειμένου της γλωσσικής αγωγής και η συνεχής ενθάρρυνσή του, με στόχο την κατάκτηση μερικών και υλοποιήσιμων στόχων.  Αφετηρία της αξιολόγησης πρέπει πάντοτε να είναι η αρχή ότι ο μαθητής βρίσκεται στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας ως ιδιαίτερη και μοναδική οντότητα που καταθέτει το περιεχόμενο της διάνοιάς της.

Υπό αυτό το πρίσμα η αξιολόγηση δεν μπορεί να αρκεστεί στην επισήμανση και μόνο των λαθών ή των ανεπαρκειών, αλλά και στην απαιτούμενη καθοδήγηση, προκειμένου να εντοπίσει ο ίδιος το σφάλμα ή την ανεπάρκεια και να οδηγηθεί στη διόρθωση αυτών.

Τα κριτήρια αξιολόγησης διαμορφώνονται με βάση τους προαναφερθέντες διδακτικούς στόχους και αποτιμούν τόσο την ικανότητα του μαθητή να κατανοεί, να επεξεργάζεται και να προσεγγίζει σημασιολογικά ένα κείμενο αλλά και την πληρότητα στο περιεχόμενο, την ορθότητα στη δομή και την αρτιότητα στη μορφή των κειμένων που ο ίδιος αναπτύσσει επί των ζητουμένων θεμάτων.

Σημειωτέον ότι το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας σε όλες τις κατευθύνσεις της Γ’ τάξης εξετάζεται και βαθμολογείται μέσω των Πανελληνίων Εξετάσεων στο τέλος του σχολικού έτους βάσει των σχετικών διατάξεων.


Νεοελληνική Γραμματεία (Λογοτεχνία)

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Στο Γενικό Λύκειο, οι σκοποί του μαθήματος διαφοροποιούνται σε σχέση με το Γυμνάσιο και συμπληρώνονται. Ειδικότερα, με τη διδασκαλία του μαθήματος της Λογοτεχνίας επιδιώκεται:
1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τους μηχανισμούς και τους σκοπούς της λογοτεχνικής κριτικής.
2. Να αντιμετωπίζουν τη Λογοτεχνία ως βασικό είδος της Τέχνης εν γένει.
3. Να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν την έννοια και τη λειτουργία της «υψηλής λογοτεχνίας».
4. Να χειρίζονται το λογοτέχνημα ως αφόρμηση στοχασμού (φιλοσοφικού, κοινωνικού και πολιτικού). Ο σκοπός αυτός είναι ιδιαιτέρως χρήσιμος και κρίσιμος για το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας (Έκθεσης - Έκφρασης).
5. Να εξοικειωθούν με όλες τις μορφές εξέλιξης της Νεοελληνικής Γλώσσας από τις απαρχές της ως σήμερα, έτσι όπως φαίνεται αυτή η εξέλιξη στα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
 
ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΟΝΙΟ ΣΧΟΛΗ
Και στο Γενικό Λύκειο η κυριαρχούσα μέθοδος διδασκαλίας είναι η διαλεκτική. Ενθαρρύνεται ο διάλογος διδάσκοντος-μαθητού επί του αντικειμένου, αλλά και οι διαφορετικές προσεγγίσεις-«αναγνώσεις» του κειμένου.
Αξιοποιείται, επιπλέον, η μέθοδος project και προάγεται η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων.
 
ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Τα τρία σχολικά εγχειρίδια («Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», τεύχος Α’, Β’ και Γ’) συνιστούν, διαδοχικά, μία επαρκή Ανθολογία του συνόλου της Νεοελληνικής Γραμματείας, από το 10ο αιώνα έως το 1970. Συνεπώς, η ίδια η δομή τους οδηγεί το διδάσκοντα στην επιλογή αντιπροσωπευτικών κειμένων, από κάθε περίοδο της Νεοελληνικής Γραμματείας, ώστε αυτή να μελετηθεί στη διαχρονία της.
Επικουρικά στη διδασκαλία λειτουργεί το εγχειρίδιο «Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων» του Ο.Ε.Δ.Β.
Ειδικά για την Α' Λυκείου, επιχειρείται η προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων μέσα από τρεις διδακτικές ενότητες με διακριτή στοχοθεσία:
- τα φύλα στη Λογοτεχνία
- παράδοση και μοντερνισμός στη Νεοελληνική Ποίηση
- θέατρο
Ο διδάσκων έχει τη δυνατότητα να επιλέξει κείμενα από τα σχολικά εγχειρίδια ή και εκτός αυτών.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
Τα κριτήρια αξιολόγησης των μαθητών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γραμματείας είναι τα εξής:
1. Η συμμετοχή τους κατά την ανάλυση και το σχολιασμό των κειμένων στην τάξη και η συμβολή τους στις ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες.
2. Η απόδοσή τους στις εργασίες που δίδονται για το σπίτι.
3. Η συμμετοχή τους στην ετήσια λογοτεχνική εργασία.  Πρόκειται για προαιρετικές εργασίες, σύνθετες, οι οποίες ανατίθενται στους μαθητές στις αρχές Δεκεμβρίου, αξιολογούνται, βαθμολογούνται και ανακοινώνονται στην τάξη. Οι καλύτερες βραβεύονται με τη λήξη του σχολικού έτους.
4. Η απόδοσή τους στις γραπτές δοκιμασίες. Στις ερωτήσεις των δοκιμασιών αυτών συμπεριλαμβάνεται και ένα παράλληλο (αδίδακτο) κείμενο, το οποίο καλούνται οι μαθητές να αναλύσουν ή να συγκρίνουν με το διδαγμένο.
Ειδικά για την Α' Λυκείου, τα παιδιά αξιολογούνται, γραπτώς, σε αδίδακτο κείμενο που εντάσσεται  σε μία από τις τρεις θεματικές ενότητες που διδάχτηκαν