Αρχές Φιλοσοφίας

Στη Β΄ τάξη του Γενικού Λυκείου οι μαθητές της Ιονίου Σχολής έρχονται σε επαφή με ένα πρωτόγνωρο γνωστικό πεδίο, που ακροβατεί ανάμεσα στην Επιστήμη, τη Θεολογία και την Τέχνη, μοιάζει να αγκαλιάζει όλους τους παραπάνω γνωστικούς τομείς και, ταυτόχρονα, κινείται πέρα ή πάνω από αυτούς. Η ιδιαιτερότητα του μαθήματος συνίσταται τόσο σε πρακτικές όσο και θεωρητικές παραμέτρους.

Από πρακτικής απόψεως, το μάθημα δεν έχει ούτε προηγούμενο ούτε επόμενο στην κυρίως γνωστική διαδικασία της γυμνασιακής και λυκειακής εκπαίδευσης.

Από θεωρητικής απόψεως, το αντικείμενο της Φιλοσοφίας μοιάζει συχνά ασαφές. Ενώ για τα υπόλοιπα γνωστικά πεδία έχουμε λίγο ως πολύ διαμορφωμένη εικόνα σχετικά με το περιεχόμενό τους, η φιλοσοφία μάς μυεί σ’ έναν κόσμο φαινομενικά άγνωστο και ταυτόχρονα πολύ οικείο.
Αποτελεί μία πρόκληση για τη σκέψη μας και μέσω της ανταπόκρισης σ’ αυτήν θα επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη γνώση, προσπαθώντας να απαντήσουμε σε καίρια ερωτήματα που σχετίζονται με τη δομή και την ουσία του κόσμου, την ηθική διάσταση των σκέψεων και των πράξεών μας, τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται τα αισθητικά μας κριτήρια.
 
ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Μέσω της διδασκαλίας της Φιλοσοφίας:

*Μαθαίνω:
α. να θέτω ερωτήματα, να στοχάζομαι και να μην επαναπαύομαι σε «αυταπόδεικτες» αλήθειες
β. Να αμφιβάλλω για τις βεβαιότητές μου, για τα αυτονόητα και θεωρούμενα ως τετελεσμένα

*Συνειδητοποιώ:
α. ότι η αναζήτηση της αλήθειας είναι μία διαδικασία αέναη και επίπονη και απαιτεί ενεργοποίηση των νοητικών μου δυνάμεων
β. ότι η γνώση προϋποθέτει κριτική προσέγγιση των μεγάλων ερωτημάτων που διετύπωσε ο άνθρωπος για την ύπαρξή του και το νόημά της, καθώς και των απαντήσεων που δόθηκαν σ΄αυτά
γ. ότι η γνωστική διαδικασία συνιστά μία έννοια δυναμική και όχι στατική, διαλεκτικά συνδεόμενη με την πολιτισμική πορεία του ανθρώπου μέσα στο χρόνο
δ. ότι η καλλιέργεια της σκέψης και η φιλοσοφική συγκρότηση αποτελούν νοητικά εργαλεία προκειμένου 1) να προσανατολιστεί ο άνθρωπος μέσα στον κόσμο και 2) να θεμελιώσει την πρακτική του δραστηριότητα επί στέρεων βάσεων

ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΝ ΙΟΝΙΟ ΣΧΟΛΗ
Η επισήμανση των παραπάνω διδακτικών στόχων επιβάλλει την αξιοποίηση διδακτικών μεθόδων που θα στηρίζονται στην επικοινωνιακή μαθησιακή διαδικασία, δεδομένου ότι η διδασκαλία της φιλοσοφίας δεν αποσκοπεί στην απομνημόνευση φιλοσοφικών θεωριών ή σε μία στείρα ιστορική παρουσίαση θεμελιωδών φιλοσοφικών σχολών και τάσεων, αλλά επιθυμεί την οργανική διασύνδεση της φιλοσοφικής σκέψης με την ίδια τη ζωή.
 
Συνιστώσες αυτής της διαδικασίας αποτελούν τα παρακάτω:
1. Δημιουργία ατμόσφαιρας οικείωσης και βιωματικότητας, που να επιτρέπει στον μαθητή να διατυπώνει έναν αυθόρμητο προσωπικό προβληματισμό.
2. Χρήση παραδειγμάτων, προβλημάτων, διλημμάτων που προκύπτουν από την καθημερινή ζωή.
3. Ενθάρρυνση των μαθητών να θέσουν οι ίδιοι φιλοσοφικά ερωτήματα προκειμένου να παραγάγουν το δικό τους φιλοσοφικό λόγο.
4. Διασύνδεση των φιλοσοφικών θεωριών με τις συγκεκριμένες ιστορικές-πολιτισμικές συνθήκες που τις γέννησαν.
5. Τοποθέτηση του φιλοσοφικού προβληματισμού στο σύγχρονο κόσμο.
6. Διδακτική αξιοποίηση φιλοσοφικών κειμένων-παραθεμάτων: Το κείμενο αξιοποιείται τόσο γι΄ αυτό που μας παρουσιάζει και καταθέτει αντικειμενικά, όσο και γι΄ αυτό που αναζητούμε εμείς μέσα του, δηλαδή τα ιδιαίτερα ερωτήματα που κάθε αναγνώστης μπορεί να θέσει.
7. Αναγνώριση του μαθητή ως οντότητας που δεν πρέπει να χειραγωγηθεί αλλά να χειραφετηθεί: υπό το πρίσμα αυτό, το μάθημα στηρίζεται στο διάλογο των επιχειρημάτων, στην επικοινωνιακή ηθική που παροτρύνει το μαθητή να μετάσχει ενεργά στη γνωστική διαδικασία.
 
ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ
Η επαφή των μαθητών με το μάθημα της Φιλοσοφίας ξεκινά με τη διασάφηση δύο ουσιωδών εννοιών, αυτών της Κατανόησης και της Γνώσης, μέσα από την αλληλεπίδραση γλώσσας και σκέψης, τη μελέτη των λογικών επιχειρημάτων καθώς και των βασικών φιλοσοφικών τάσεων που αναπτύχθηκαν στο χώρο της γνωσιολογίας (Δογματισμός, Σκεπτικισμός, Εμπειρισμός, Ορθολογισμός).

Ακολούθως, η ενασχόληση με το αντικείμενο της Φιλοσοφίας θα οδηγήσει τους μαθητές:
στον προσδιορισμό της σχέσης Επιστήμης και Φιλοσοφίας
στην κατανόηση του προβλήματος της σχέσης ψυχής και σώματος
στη διερεύνηση της έννοιας της Ηθικότητας
στον προσδιορισμό της σχέσης Πολιτικής και Ηθικής και στην αναγνώριση της σημασίας της πολιτικής οργάνωσης
στον εντοπισμό αισθητικών κατηγοριών και στην ανάλυση του χαρακτήρα των αισθητικών κρίσεων
στην κατανόηση της έννοιας του Πολιτισμού
στη συνειδητοποίηση του ρόλου των πολυπολιτισμικών κοινωνιών και της ανάγκης οικολογικού προσανατολισμού τους

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση ελέγχει την αποτελεσματικότητα  και την επάρκεια των προαναφερθέντων μέσων σε συνάρτηση με την δυνατότητα του μαθητή να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του μαθήματος, όπως αυτές καθορίστηκαν από τη βασική στοχοθεσία. Στο πλαίσιο αυτής της αξιολόγησης ο καθηγητής στέκεται ως αρωγός της προσπάθειας του μαθητή, συνεργάτης και συμπαραστάτης στο έργο του. Τα κριτήρια αξιολόγησης, λοιπόν, δεν θα έχουν ως βάση την άγονη αναπαραγωγή γνώσεων και θεωριών που απλώς ελέγχει την απομνημονευτική ικανότητα του μαθητή. ‘Αλλωστε, η γνώση καταντά κενό γράμμα, όταν δεν συνοδεύεται από την ανάπτυξη του κριτικού νου: Γνωρίζω σημαίνει εμβαθύνω, επεξεργάζομαι, συγκρίνω, συσχετίζω, αναλύω, συνθέτω, αξιολογώ, αποδέχομαι, απορρίπτω - αντιπροτείνω.

Με βάση αυτή την παιδαγωγική αρχή κατά την αξιολόγηση ελέγχεται:
1. Η ακριβής απόδοση και τεκμηρίωση των φιλοσοφικών όρων και θεωριών.
2. Η κατανόηση του περιεχομένου των φιλοσοφικών εννοιών και η ορθή χρήση τους στην ανάπτυξη του προβληματισμού εκ μέρους των μαθητών.
3. Η λογική αλληλουχία στη διατύπωση των σκέψεών τους.
4. Η δυνατότητά τους να ερμηνεύουν και να σχολιάζουν ένα φιλοσοφικό κείμενο σχετιζόμενο με το υπό συζήτηση θέμα.
5. Η ικανότητά τους να εντάσσουν τα ζητούμενα στο ευρύτερο φιλοσοφικό πλαίσιο όπου ανήκουν.
6. Η επάρκειά τους στην γραπτή επεξεργασία ορισμένων ερωτημάτων που προκύπτουν από τη διδαχθείσα ενότητα.
Η γραπτή εξέταση του μαθήματος της Φιλοσοφίας περιλαμβάνει δύο ομάδες θεμάτων με τα εξής σκέλη:

Α. Ομάδα:
1. Ερωτήσεις κλειστού ή αντικειμενικού τύπου
2. Ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ή ελεύθερης ανάπτυξης

Β΄Ομάδα:
1. Ερωτήσεις συνθετικού τύπου
2. Σχολιασμός παραθέματος (ή παραθεμάτων) και συσχετισμός του με τις ευρύτερες φιλοσοφικές γνώσεις του μαθητή

Με τη Φιλοσοφία η γνώση αποκτά συνοχή και θεωρητική θεμελίωση, ο κόσμος αποκτά ενότητα, ενώ η εκπαίδευση απεγκλωβίζεται από τη λογική της χρησιμοθηρίας, οδηγώντας το μαθητή  σε ένα ενδιαφέρον και συχνά απρόσμενο και αποκαλυπτικό ταξίδι.